ક્યારેક સિનેમાઘરોમાં વહેંચતા હતા વેફર્સ, કરતા હતા હોટેલ માં કામ.. આજે 10 હજાર કરોડનું સામ્રાજ્ય
વેફરનું નામ પડે એટલે આપણને બાલાજી નામ યાદ આવી જાય. નમકીનની ટેસ્ટી દુનિયામાં રાજકોટની બાલાજી વેફર્સનો સ્વાદ લોકોને દાઢે વળગ્યો છે. પેપ્સિકો જેવી વિદેશી કંપનીઓને પણ હંફાવી દીધી છે બાલાજી વેફર્સ. બાલાજી વેફરના માલિક ચંદુભાઈ વિરાણીએ આજે તેના થકી 10 હજાર કરોડનું સામ્રાજ્ય ઉભું કર્યું છે. અબજોપતિ હોવા છતાં ચંદુભાઈ આજે પણ એક સામાન્ય વ્યક્તિ સાથે જોડાયેલા રહે છે. આજે પણ તેઓ ઘણી વાર જૂના મિત્રો સાથે સમય પસાર કરે છે. નાના-મોટા લગ્ન પ્રસંગોમાં હાજરી આપીને તેમની સાથે ગરબે પણ રમે છે અને પરિવારના બાળકોને પોતે જાતે વેફર બનાવીને ખવડાવે છે. આજે તમને બાલાજી વેફરની સફળતાની કહાની જણાવવા જઈ રહ્યા છીએ.
આજના સમયમાં નમકીનની દુનિયામાં નેશનલ અને ઈન્ટરનેશનલ ઘણી બધી કંપનીઓ બની ગઈ છે. એમાં ગુજરાતની પ્રખ્યાત બાલાજી વેફર્સે પોતાનું એક અલગ સ્થાન અને નામ બનાવ્યું છે. બાલાજી વેફર્સને ખરીદવા માટે દેશ-વિદેશની ઘણી મોટી કંપનીઓ પડાપડી કરી રહી છે. બાલાજી વેફર્સની શરૂઆત ખુબ જ નાના પાયે થઇ હતી અને આજે વેફર્સમાં બાલાજીનો કોઇ પર્યાય નથી. માહિતી અનુસાર, તેનું ટર્નઓવર 1800 કરોડથી વધુ છે. બાલાજીની વેફર્સ ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન, મધ્યપ્રદેશ અને ગોવામાં મોટા પ્રમાણમાં વેચાણ થાય છે. આ સફળતા મેળવવા માટે બાલાજી વેફર્સ અઢાર વર્ષ સંઘર્ષ કર્યો છે.
ખુબ જ ઓછા લોકો જાણતા હશે કે તેઓ એક સમયે રાજકોટની એસ્ટ્રોન ટૉકીઝની કેન્ટીનમાં કામ કરતા હતા. ચંદુભાઈ પોતાના ભૂતકાળને આજે પણ ભૂલ્યા નથી અને આજે પણ સામાન્ય લોકો સાથે સામાન્ય વ્યક્તિની જેમ જ વર્તે છે. ભૂતકાળને યાદ કરતા તેઓ કહે છે, જ્યારે એસ્ટ્રોન ટૉકીઝમાં હું નોકરી કરતો હતો એ સમયે મારી સાથે વિજયભાઈ શાહ નોકરી કરતા હતા અને ચંદુભાઈ ઠક્કરની રેકડી હતી. આજે પણ આ બંને સાથે ઘરે જઈને જમવાના સંબંધ છે. વિજયભાઈને રેડીમેડ ગાર્મેન્ટની દુકાન ધરાવે છે, જયારે ચંદુભાઈ સેન્ડવિચની દુકાન ચલાવે છે. તેઓ એસ્ટ્રોન ટૉકીઝની કેન્ટીનમાં જોડાયા ત્યારે સૌ પહેલા 1974-1982 સુધી બહારથી વેફર લાવીને કેન્ટીનમાં વેચતા હતા અને થોડાક રૂપિયા કમાતા હતા.
બાલાજી પરિવાર સાથે આજે 5000 થી વધારે કર્મચારી જોડાયેલા છે. ચંદુભાઈ માટે તેઓ કર્મચારીઓ નથી, પણ પરિવાર સમાન છે. તેમની નીતિ પહેલેથી જ એવી રહી છે કે, સ્ટાફના કોઈને પણ ક્યારેય માગવા આવવું જ ન પડે એટલું તેમને આપી દે છે. તેઓ માને છે કે જે દિવસે કર્મચારીએ માગવા આવવું પડે એ આપણી મોટામાં મોટી ખામી છે. કર્મચારીઓને તેઓ કમાઉ દીકરા માને છે. બાલાજી વેફર્સ ગ્રૂપ સ્ત્રી સશક્તિકરણની એક મોટી મિસાલ પણ છે. કંપનીના સ્ટાફમાં 70 ટકા વધારે મહિલાઓ છે. ચંદુભાઈ કહે છે કે, પુરુષની સરખામણીએ મહિલામાં એકાગ્રતા વધારે હોય છે. તેમજ આપણી સંસ્કૃતિમાં તો મહિલાને રસોઈની રાણી કહેવાય છે. તેથી અમારે ત્યાં મહિલાઓને મોટી સંખ્યામાં કામ આપવામાં આવે છે.
1982થી ઘરે જ વેફર બનાવવાની શરૂઆત કરી હતી. બટાટાની વેફર હાથે જ બનાવવાની અને પ્લાસ્ટિકની થેલીમાં પેક કરીને સિનેમાઘરોમાં આપવા જવાનું. તે વખતે વેફર બનાવવાવાળા બહુ ઓછા હતા. એટલે સ્પર્ધા બહુ ન નડી. રાજકોટમાં એ સમય દરમિયાન ગોરધનદાસભાઈ તાવડો રાખીને વેફર વેચતા હતા.
ધીમે ધીમે અમારું વેચાણ વધ્યું તો આસપાસની દુકાનોમાં સપ્લાઇ કરવાનું શરૂ કરી. ત્યાર બાર, આખા શહેરમાં વેફર વેચાવા લાગ્યા. વેચાણ વધતાં હવે ઘરેથી બનાવીને પોંહચાડી શકાશે નહિ, એટલે 1989માં GIDCમાં એક નાની જગ્યા રાખી અને બેંક લોન લઈને પ્રોડક્શન શરૂ કર્યું. તેમના ભાઈ કનુભાઈને ટેક્નિકલ સમજ હતી એટલે 1992માં ઓટોમેટિક પ્લાન્ટ બનાવ્યો અને આજે હવે સમય પ્રમાણે તેમના અને તેમના ભાઈઓનાં સંતાનો નવી નવી ટેકનોલોજી અને માર્કેટિંગ સ્ટ્રેટેજી બનાવી અને બિઝનેસને આગળ વધારી રહ્યા છે.
એક સમયે પેપ્સિકોએ બાલાજી વેફર્સને ખરીદવાની ઓફર કરી હતી. બરાક ઓબામા જ્યારે અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ હતા ત્યારે તેઓ ભારત આવ્યા હતા અને તેમની સાથે પેપ્સિકોનાં સીઈઓ ઈન્દ્રા નુયી પણ આવ્યા હતા. તેમણે ચંદુભાઈને મળવા માટે બોલાવ્યા હતા. પરંતુ તેઓ સ્વમાન ખાતર ગયા ન હતા. અગત્યની વાત એ છે કે આજના ગળાકાપ હરીફાઈના જમાનામાં પણ ચંદુભાઇ માર્કેટિંગ કરતાં નથી. માર્કેટિંગ ટીમને સેલ શબ્દ બોલવાની પણ મનાઇ ફરવામાં આવી છે. છતાં પણ આટલો ગ્રોથ શા માટે? તમને પ્રશ્ન થતો હશે. ચંદુભાઇ આના વિશે કહે છે, માર્કેટિંગની કોઈ જરૂર જ નથી. અમે માગ પ્રમાણે પ્રોડકશન વધારતા જઇએ છીએ. માગ ઊભી કરાવવાના કોઈ પ્રયત્નો કરતા નથી. અમારી માર્કેટિંગની ટીમે ડીલરને સમયસર અને પૂરતો માલ પહોંચી જાય એટલું જ કરવાનું છે. આ ઉપરાંત, આમાં કોઇ પણ ફરિયાદ ન આવવી જોઇએ. બસ એટલું જ કરવાનું છે.
ચંદુભાઇ તેની હરીફ કંપનીઓના કર્મચારીઓને પણ હોંશપૂર્વક પોતાની ફેક્ટરી અને મશીનો સાથે રહીને બતાવે છે. અહીં બધું જ ખૂલ્લું છે. ચંદુભાઇને પોતાની પ્રોડક્ટ અને મહેનત પર પૂરો વિશ્વાસ છે. 2020 માં ધનિકોની બહાર પાડેલી યાદીમાં બાલાજી વેફર્સના ત્રણેય ભાઈઓનો સમાવેશ થયો છે. જેમાં ચંદુભાઈ વિરાણી 2800 કરોડ, કાનજીભાઇ વિરાણી 2800 કરોડ અને ભીખાભાઈ વિરાણી 3300 કરોડના માલિક છે.
