રિલાયન્સે પ્રદૂષણથી બચવા માટે કાઢ્યો એક અનોખો રસ્તો, અને ઊભું થઈ ગયું વ્યવસાયનું નવું સામ્રાજ્ય

મોટા ઔદ્યોગિક પ્રોજેક્ટ પર સામાન્ય રીતે જોવા મળે છે કે જમીન, પાણી અને મજૂર વગેરેને લગતી ઘણી સમસ્યાઓ પણ સામે આવે છે. એટલું જ નહીં અમુક વખત ખેતીની જમીનને લઈને પણ વિવાદ પણ ઉભા થાય છે. પરંતુ અમે તમને અહીં આવા જ એક ઉદ્યોગ વિશે જણાવવા જઈ રહ્યા છીએ.

જેણે પોતાના માટે ઉભી થયેલી સમસ્યાઓ માટે નવો રસ્તો બનાવ્યો છે. હા, અમે વાત કરી રહ્યા છીએ ગુજરાતના એક મોટા ઉદ્યોગની. જેણે પર્યાવરણીય સંરક્ષણ માટે એક અનોખું પગલું ભર્યું છે, જેના કારણે કંપનીને પણ ઘણો ફાયદો થયો છે. હા, આપણે જે ઉદ્યોગની વાત કરી રહ્યા છીએ, એણે ઘણી એકર ઉજ્જડ જમીનને કેરીના બગીચામાં ફેરવી દીધી છે.

અમે તમને પૂછીએ કે મુકેશ અંબાણીની વિશાળ ભારતીય મલ્ટિનેશનલ કંપની રિલાયન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ લિમિટેડ કયા કયા ક્ષેત્રમાં સંકળાયેલ છે. તો કદાચ તમારો જવાબ હશે કે આ કંપની ફક્ત પેટ્રોલિયમ અને ટેલિકમ્યુનિકેશંસના ઉત્પાદનમાં મર્યાદિત છે. પરંતુ અમે તમને જણાવી દઈએ કે આ કંપની માત્ર પેટ્રોલિયમ અને ટેલિકમ્યુનિકેશન્સ પૂરતી મર્યાદિત નથી, પરંતુ હવે તે એશિયાના સૌથી મોટા કેરીના વાડીનો માલિક હોવાનો દાવો પણ કરી રહી છે.

હા, રિલાયન્સ અને કેરીના બગીચાને લગતી કહાની એકદમ રસપ્રદ છે. આ કહાની નેવું ના દાયકાના અંત ભાગની છે. વર્ષ 1997 માં કંપની જામનગરમાં તેની રિફાઇનરીમાં ભારે પ્રદૂષણ અંગે ચિંતિત હતી. એટલું જ નહીં, કંપનીને ઘણી વખત પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ તરફથી ચેતવણીઓ પણ મળી રહી હતી.

આવી સ્થિતિમાં રિલાયન્સ ગ્રૂપને લાગ્યું કે આ સમસ્યાનું સમાધાન લાવવા માટે કેટલાક ઉપાયો કરવાની જરૂર છે. ત્યારે જ રિલાયન્સે પ્રદૂષણનું સ્તર ઘટાડવા માટે રિફાઇનરી નજીક કેરીના બાગ બનાવવાનું વિચાર્યું. રિલાયન્સની જામનગર રિફાઇનરી પાસે આવેલી ઉજ્જડ જમીનને ત્યારબાદ ગ્રીન બેલ્ટમાં ફેરવવામાં આવી અને 200 થી વધુ જાતોના કેરીની અંદાજિત 1.3 લાખ છોડ વાવવામાં આવ્યા છે.

રિલાયન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝના સ્થાપક ધીરુભાઇ અંબાણીના નામ પરથી આ બગીચાનું નામ ‘ધીરુભાઇ અંબાણી લખીબાગ અમરાઇ’ રાખવામાં આવ્યું હતું. રિલાયન્સના બગીચાનું નામ 16 મી સદીમાં મોગલ બાદશાહ અકબર દ્વારા બાંધવામાં આવેલા કેરીના બાગથી પ્રેરિત હતું. જેને બિહારના દરભંગામાં ‘લખીબાગ’ કહેવામાં આવે છે. રિલાયન્સનું પ્રદૂષણ દૂર કરતું આ સૂત્ર ડબલ ફાયદાકારક સાબિત થયું અને આ કેરીનો બગીચો 600 એકર જમીનમાં ફેલાયેલો છે.

મોટા લીલા પટ્ટા માટેનું પાણી કંપનીના ડીસેલીનેશન પ્લાન્ટમાંથી આવે છે. જે દરિયાઇ પાણીને શુદ્ધ કરે છે. બગીચાના ક્ષેત્રફળ મોટા હોવાથી અને પાણીની અછત અને શુષ્ક જમીનની સમસ્યા રહે છે. તેથી ફળદ્રુપતા જેવી યોગ્ય તકનીકો, જળ સંચય અને ટપક સિંચાઈ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.

કેસર, આલ્ફોન્સો, રત્ના, સિંધુ, નીલમ અને આમ્રપાલી જેવી મોટી ભારતીય જાતો સિવાય, ફળબાગમાં યુએસએથી ફ્લોરિડા, ટોમી એટકિન્સ અને કેન્ટ અને ઇઝરાઇલથી લીલી, કીટ અને માયા જેવી વિદેશી કેરીઓ આવેલી છે. આ કંપનીના પ્રવક્તા કહે છે, ‘દર વર્ષે ધીરુભાઇ અંબાણી લાખીબાગ અમરાઇ ઉત્તમ ગુણવત્તાની આંબાની લગભગ 127 જાતોનું ઉત્પાદન કરે છે. જે સ્થાનિક તેમજ વૈશ્વિક સ્તરે નિકાસ કરવામાં આવે છે.

તમને જણાવી દઈએ કે રિલાયન્સ ગ્રૂપ તેના કેરીના વાવેતર માટે ખેડૂતોને આમંત્રણ આપે છે. જેથી તે બગીચામાં આવી શકે અને ત્યાં ઉપયોગમાં લેવામાં આવતી નવી પદ્ધતિઓ જાણી શકે. એટલું જ નહીં, કંપની દર વર્ષે 1 લાખ નિશુલ્ક રોપનું વિતરણ પણ કરે છે.

આ જ વિષય પર પરિમલ નથવાણી કહે છે કે રિલાયન્સના નિર્ણય લેનારાઓએ જે રીતે પોતાનો માર્ગ શોધી લીધો છે. તે નવીન, પ્રેરણાદાયક અને પર્યાવરણ ને અનુકૂળ છે. થોડા વર્ષોમાં ઉજ્જડ જમીનને લીલોતરી લીલા ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં પરિવર્તિત કરવામાં આવી અને ગુજરાતની જામનગરમાં આવેલી વિશ્વની સૌથી મોટી રિફાઇનરી તેની પર્યાવરણ ને અનુકૂળમાં ફેરવાઈ ગઈ. જે ખુબ જ સારી વાત છે.

600 એકરમાં ફેલાયેલી આ અમરાઇમાં હવે લગભગ દોઢ લાખ વૃક્ષો છે. આ અમરાઈની દેખરેખ મુકેશની પત્ની નીતા અંબાણીના હાથમાં છે. તે જ સમયે, આ વાવેતરમાં ઉગાડવામાં આવતી કેરીની એનઆરઆઈ ગુજરાતીઓમાં વધુ માંગ છે.

તે જ સમયે, એક રસપ્રદ વાત એ પણ છે કે મુકેશના પિતા ધીરૂભાઇ અંબાણી ખૂબ મોટા કેરીના પ્રેમી હતા. એટલા માટે એમ કહેવામાં આવે છે કે તેમની યાદમાં જ અમરાઈ ને તેમનું નામ આપવામાં આવ્યું છે. તે જ સમયે, મુકેશ પોતે પણ કેરીના ખૂબ શોખીન છે.